Ο κ. Χριστόφορος Φωκαίδης, σε ένα κείμενο του που δημοσιεύτηκε στην εφημερίδα «Ο φιλελεύθερος» στις 22/7/2012, επιχειρεί να προσεγγίσει κριτικά την πρόταση του υποψήφιου Προέδρου Γ. Λιλλήκα για το ανακλητό των εκλεγμένων αξιωματούχων. Το κείμενο του κ. Φωκαίδη, Γραμματέα Πολιτικού σχεδιασμού του ΔΗΣΥ, προκαλεί σύγχυση λόγω της χρήσης των λέξων στο παρόν και της ανάκλησης των λέξεων του παρελθόντος ή λόγω του τρόπου που κατανοεί και ερμηνεύει το παρόν και το παρελθόν.Ειδικότερα:
1.Η έννοια της λαϊκής κυριαρχίας
Είναι γεγονός ότι στην κλασική δημοκρατία των ελληνικών πόλεων –κρατών υπήρχε η λεγόμενη λαϊκή κυριαρχία με την έννοια ότι το κύριον της αρχής ήταν ο δήμος, η πολιτικά συγκροτημένη κοινωνία. Δεν ήταν κυρίαρχοι ούτε ο ένας ούτε οι λίγοι ούτε το μόρφωμα του κράτους.
Λαϊκή κυριαρχία στα πολιτικά συστήματα του 21ου αιώνα δεν υπάρχει και ανεξάρτητα από τη ρητορική που αναπτύσσεται, είναι μια φράση κενή περιεχομένου. Η κυριαρχία ανήκει στο νομικό μόρφωμα του κράτους και ασκείται από τα πρόσωπα που στελεχώνουν τους θεσμούς του κράτους. Η πολιτική λειτουργία ανήκει στο κράτος και στα κόμματα, όχι στην κοινωνία. Αυτό το αποδέχεται και ο κ. Φωκαίδης. Αν αυτό είναι η πραγματικότητα, τότε είναι μη λογικό εννοιολογικά και πραγματολογικά να αναφερόμαστε σε λαϊκή κυριαρχία σήμερα. Και φυσικά το ουσιώδες είναι: αν δεν υπάρχει λαϊκή κυριαρχία, τότε ποιοι κυριαρχούν επί της κοινωνίας; Η απάντηση στο ερώτημα θα βοηθήσει να κατανοήσουμε τη σημερινή πολιτειακή πραγματικότητα.
2.Η έννοια της δημοκρατίας
Είναι επίσης γεγονός αδιαμφίσβητητο ότι το πολιτικό σύστημα των ελληνικών πόλεων-κρατών στην κλασική περίοδο ήταν η δημοκρατία κατά το οποίο η κοινωνία συγκροτημένη σε δήμο κυβερνούσε.
Οι αναφορές του κ. Φωκαίδη στα νεοτερικά πολιτικά συστήματα με τις έννοιες «αντιπροσωπευτική, κοινοβουλευτική, προεδρική δημοκρατία» είναι διαστρεβλωτική της έννοιας δημοκρατία. Εφόσον ο κ. Φωκαίδης αποδέχεται ότι στις μέρες μας δεν υπάρχει η λεγόμενη «λαϊκή κυριαρχία», είναι αδύνατο να υπάρχει και δημοκρατία. Οι νεότεροι, εξερχομενοι από τη φεουδαρχία και την απόλυτη δεσποτεία, υιοθέτησαν την ονομασία δημοκρατία για τα πολιτικά συστήματά τους, μια υιοθέτηση που δεν είχε καμία απολύτως σχέση με την κλασική δημοκρατία. Εννοιολογικά και πραγματολογικά τα πολιτεύματα που σήμερα επικρατούν στον πλανήτη ουδεμία σχέση έχουν με τη δημοκρατία. Και αν όλοι συμφωνούν σε αυτό, απομένει ένα ερώτημα: αν τα σημερινά πολιτικά συστήματα δεν είναι δημοκρατίες – δεν υπάρχουν καν συγκροτημένοι «δήμοι» - ,τότε τι είδους πολιτεύματα είναι; Η απάντηση στο ερώτημα είναι ουσιαστική στο να καθορίσουμε τι θέλουμε σε σχέση με το πολιτικό μας σύστημα.
3.Το ανακλητό και η δημοκρατία
Υποστηρίζει ο κ. Φωκαίδης ότι το ανακλητό των αρχών συνδέεται με την κλασική δημοκρατία των ελληνικών πόλεων-κρατών, και μάλιστα για την εποχή εκείνη ήταν μια «πρωτοποριακή» αρχή. Το ανακλητό των αρχών χαρακτηρίζει το πολιτικό σύστημα της δημοκρατίας. Αλλά όχι μόνο αυτό. Το «ελέγχειν τας αρχάς» είναι κυρίως χαρακτηριστικό πρωτοεμφανιζόμενο σε συστήματα αντιπροσωπευτικά και θεσμοθετήθηκε από το Σόλωνα, πολύ πριν τη κλασική δημοκρατία. Το ανακλητό αναγκαστικά θεσμοθετείται όταν γίνεται μετάβαση του πολιτικού συστήματος από το προ-αντιπροσωπευτικο πολιτικό σύστημα στο αντιπροσωπευτικό. Σε αυτή την περίπτωση η κοινωνία θεσμοθετείται σε δήμο και ελέγχει τις αρχές-αντιπροσώπους, δεν αποφασίζει η ίδια ακόμη. Φυσικά προβάλλει ακόμα ένα ερώτημα: αν το πολιτικό σύστημα που υπάρχει στις μέρες μας δεν είναι η δημοκρατία, δεν είναι η αντιπροσώπευση – δεν υπάρχει συγκροτημένος «δήμος» ούτε και έλεγχος των αρχών από το δήμο-, τότε τι είναι;
4.Το ανακλητό και το «ελέγχειν»
Εκεί όπου ο κ. Φωκαίδης λειτουργεί εξόχως αντιδραστικά είναι όταν προτείνει πως «η ευθύνη του ελέγχου και η κατ΄ αναλογία εφαρμογή της αρχής του «ανακλητού» μεταφέρεται επίσης στους αντιπροσώπους». Το παραμύθι του καταμερισμού των εξουσιών και του αλληλο-ελέγχου τους έχει εκ των πραγμάτων γκρεμιστεί. Τα παραδείγματα είναι άπειρα. Γιατί ο κ. Φωκαίδης επιθυμεί στα πλαίσια μιας ψευδεπίγραφης δημοκρατικής ιδεολογίας να αφήσει εκτός την κοινωνία από τον πολιτικό έλεγχο των αρχών; Ουσιαστικά αν το πολιτικό σύστημα αποτυπώνει μια σχέση της κοινωνίας με την πολιτική, αυτό που προτείνει ο κ. Φωκαίδης είναι να μην αλλάξει τίποτε σε αυτή την σχέση!
5.Πολιτική ευθύνη και δημοκρατία
Ποιο είναι το πρόβλημα της πολιτικής ευθύνης;
Τα νεοτερικά πολιτικά συστήματα θεσμοθέτησαν το ανεύθυνο των φορέων της εξουσίας του κράτους με τη μορφή της ασυλίας. Γι αυτό και η έννοια της πολιτικής ευθύνης μόλις στις μέρες μας άρχισε να συζητείται. Αυτό ήταν αναμενόμενο από τη στιγμή που η πολιτική αρμοδιότητα εκχωρήθηκε στο κράτος και στους φορείς που καλούνται να στελεχώσουν με πολιτικό προσωπικό το κράτος. Η κοινωνία βρέθηκε εκτός θεσμικής λειτουργίας του πολιτικού συστήματος και της δόθηκε γενικευμένα μετά το Β΄ Παγκόσμιο πόλεμο το δικαίωμα με την ψήφο της να επιλέγει το πολιτικό προσωπικό στους διάφορους κρατικούς θεσμούς. Η σχέση κοινωνίας-πολιτικού ουδέποτε θεσμοθετήθηκε για την περίοδο μετά την εκλογή και ουσιαστικά αποτελούσε εν λευκώ εξουσιοδότηση του πολιτικού. Ή οι πολιτικοί με βάση τα συντάγματα είναι πολιτικά ανεύθυνοι. Η απουσία πολιτικής ευθύνης απέναντι στην κοινωνία από τα συντάγματα της νεοτερικότητας απλώς επιβεβαιώνει ότι τα πολιτικά συστήματα της νεοτερικότητας ουδεμία σχέση έχουν είτε με την αντιπροσώπευση ούτε με τη δημοκρατία.
6. Και η πολιτική απαξίωση της Βενεζουέλας!
Έντονη απογοήτευση προκαλεί το γεγονός ότι το κείμενο του κ. Φωκαίδη καταλήγει ως εξής: «Η μόνη χώρα που το σύσνταγμά της προβλέπει διαδικασία αναπληρωματικών εκλογών μέσα από την εφαρμογή του «ανακλητού» σε εθνικό επίπεδο (για τον πρόεδρο), είναι η Βενεζουέλα του Τσάβεζ!» Αυτή η αναφορά συνιστά πολιτικό ρατσισμό και μάλιστα μηρυκαστικό της δυτικού πολιτισμού, ο οποίος επέβαλε διά της βίας στον πλανήτη ένα συγκεκριμένο πολιτικό πολιτισμό στηριγμένος στο μύθο της «προόδου» και της «ανωτερότητας». Δηλαδή, αν στη Βενεζουέλα υπάρχει ήδη θεσμοθετημένο το ανακλητό και εμείς ακόμα ψαχνόμαστε περί του πρακτέου, τότε αυτό τι υποδηλώνει για κείνους και για μας από πολιτική άποψη; Δηλαδή, μόνο η Δύση μπορεί να δημιουργήσει νέους πολιτικούς θεσμούς και όποια άλλη χώρα δεν ακολουθεί, τότε στιγματίζεται και περιφρονείται;
7.Η νεοτερική διαστρέβλωση των εννοιών
Οι ΗΠΑ «έχουν παράδοση δημοκρατίας» υπέρ των διακοσίων χρόνων, υποστηρίζει ο κ. Φωκαίδης. Και όμως αυτοί που έφτιαξαν το σύνταγμα των ΗΠΑ απέρριψαν συνειδητά την επιλογή της δημοκρατίας (democracy) και επέλεξαν εξίσου συνειδητά την έννοια της πολιτείας (republic), αναζητώντας πολιτική έμπνευση στην αρχαία Ρώμη και όχι στην αρχαία Αθήνα. Γιατί εμείς σήμερα, μετά από περισσότερα διακόσια χρόνια, ονομάζουμε το πολιτικό σύστημα των ΗΠΑ δημοκρατία, κάτι που οι ίδιοι συνειδητά απέρριψαν τότε;
Επίλογος
Ο ΔΗΣΥ, παρόλο ότι μηρυκάζει φιλελεύθερες διακηρύξεις, από άποψη ελευθερίας εξακολουθεί να παραμένει ότι πιο αντιδραστικό στην κυπριακή κοινωνία όντας ο κατεξοχήν εκφραστής της ολιγαρχίας.
1.Η έννοια της λαϊκής κυριαρχίας
Είναι γεγονός ότι στην κλασική δημοκρατία των ελληνικών πόλεων –κρατών υπήρχε η λεγόμενη λαϊκή κυριαρχία με την έννοια ότι το κύριον της αρχής ήταν ο δήμος, η πολιτικά συγκροτημένη κοινωνία. Δεν ήταν κυρίαρχοι ούτε ο ένας ούτε οι λίγοι ούτε το μόρφωμα του κράτους.
Λαϊκή κυριαρχία στα πολιτικά συστήματα του 21ου αιώνα δεν υπάρχει και ανεξάρτητα από τη ρητορική που αναπτύσσεται, είναι μια φράση κενή περιεχομένου. Η κυριαρχία ανήκει στο νομικό μόρφωμα του κράτους και ασκείται από τα πρόσωπα που στελεχώνουν τους θεσμούς του κράτους. Η πολιτική λειτουργία ανήκει στο κράτος και στα κόμματα, όχι στην κοινωνία. Αυτό το αποδέχεται και ο κ. Φωκαίδης. Αν αυτό είναι η πραγματικότητα, τότε είναι μη λογικό εννοιολογικά και πραγματολογικά να αναφερόμαστε σε λαϊκή κυριαρχία σήμερα. Και φυσικά το ουσιώδες είναι: αν δεν υπάρχει λαϊκή κυριαρχία, τότε ποιοι κυριαρχούν επί της κοινωνίας; Η απάντηση στο ερώτημα θα βοηθήσει να κατανοήσουμε τη σημερινή πολιτειακή πραγματικότητα.
2.Η έννοια της δημοκρατίας
Είναι επίσης γεγονός αδιαμφίσβητητο ότι το πολιτικό σύστημα των ελληνικών πόλεων-κρατών στην κλασική περίοδο ήταν η δημοκρατία κατά το οποίο η κοινωνία συγκροτημένη σε δήμο κυβερνούσε.
Οι αναφορές του κ. Φωκαίδη στα νεοτερικά πολιτικά συστήματα με τις έννοιες «αντιπροσωπευτική, κοινοβουλευτική, προεδρική δημοκρατία» είναι διαστρεβλωτική της έννοιας δημοκρατία. Εφόσον ο κ. Φωκαίδης αποδέχεται ότι στις μέρες μας δεν υπάρχει η λεγόμενη «λαϊκή κυριαρχία», είναι αδύνατο να υπάρχει και δημοκρατία. Οι νεότεροι, εξερχομενοι από τη φεουδαρχία και την απόλυτη δεσποτεία, υιοθέτησαν την ονομασία δημοκρατία για τα πολιτικά συστήματά τους, μια υιοθέτηση που δεν είχε καμία απολύτως σχέση με την κλασική δημοκρατία. Εννοιολογικά και πραγματολογικά τα πολιτεύματα που σήμερα επικρατούν στον πλανήτη ουδεμία σχέση έχουν με τη δημοκρατία. Και αν όλοι συμφωνούν σε αυτό, απομένει ένα ερώτημα: αν τα σημερινά πολιτικά συστήματα δεν είναι δημοκρατίες – δεν υπάρχουν καν συγκροτημένοι «δήμοι» - ,τότε τι είδους πολιτεύματα είναι; Η απάντηση στο ερώτημα είναι ουσιαστική στο να καθορίσουμε τι θέλουμε σε σχέση με το πολιτικό μας σύστημα.
3.Το ανακλητό και η δημοκρατία
Υποστηρίζει ο κ. Φωκαίδης ότι το ανακλητό των αρχών συνδέεται με την κλασική δημοκρατία των ελληνικών πόλεων-κρατών, και μάλιστα για την εποχή εκείνη ήταν μια «πρωτοποριακή» αρχή. Το ανακλητό των αρχών χαρακτηρίζει το πολιτικό σύστημα της δημοκρατίας. Αλλά όχι μόνο αυτό. Το «ελέγχειν τας αρχάς» είναι κυρίως χαρακτηριστικό πρωτοεμφανιζόμενο σε συστήματα αντιπροσωπευτικά και θεσμοθετήθηκε από το Σόλωνα, πολύ πριν τη κλασική δημοκρατία. Το ανακλητό αναγκαστικά θεσμοθετείται όταν γίνεται μετάβαση του πολιτικού συστήματος από το προ-αντιπροσωπευτικο πολιτικό σύστημα στο αντιπροσωπευτικό. Σε αυτή την περίπτωση η κοινωνία θεσμοθετείται σε δήμο και ελέγχει τις αρχές-αντιπροσώπους, δεν αποφασίζει η ίδια ακόμη. Φυσικά προβάλλει ακόμα ένα ερώτημα: αν το πολιτικό σύστημα που υπάρχει στις μέρες μας δεν είναι η δημοκρατία, δεν είναι η αντιπροσώπευση – δεν υπάρχει συγκροτημένος «δήμος» ούτε και έλεγχος των αρχών από το δήμο-, τότε τι είναι;
4.Το ανακλητό και το «ελέγχειν»
Εκεί όπου ο κ. Φωκαίδης λειτουργεί εξόχως αντιδραστικά είναι όταν προτείνει πως «η ευθύνη του ελέγχου και η κατ΄ αναλογία εφαρμογή της αρχής του «ανακλητού» μεταφέρεται επίσης στους αντιπροσώπους». Το παραμύθι του καταμερισμού των εξουσιών και του αλληλο-ελέγχου τους έχει εκ των πραγμάτων γκρεμιστεί. Τα παραδείγματα είναι άπειρα. Γιατί ο κ. Φωκαίδης επιθυμεί στα πλαίσια μιας ψευδεπίγραφης δημοκρατικής ιδεολογίας να αφήσει εκτός την κοινωνία από τον πολιτικό έλεγχο των αρχών; Ουσιαστικά αν το πολιτικό σύστημα αποτυπώνει μια σχέση της κοινωνίας με την πολιτική, αυτό που προτείνει ο κ. Φωκαίδης είναι να μην αλλάξει τίποτε σε αυτή την σχέση!
5.Πολιτική ευθύνη και δημοκρατία
Ποιο είναι το πρόβλημα της πολιτικής ευθύνης;
Τα νεοτερικά πολιτικά συστήματα θεσμοθέτησαν το ανεύθυνο των φορέων της εξουσίας του κράτους με τη μορφή της ασυλίας. Γι αυτό και η έννοια της πολιτικής ευθύνης μόλις στις μέρες μας άρχισε να συζητείται. Αυτό ήταν αναμενόμενο από τη στιγμή που η πολιτική αρμοδιότητα εκχωρήθηκε στο κράτος και στους φορείς που καλούνται να στελεχώσουν με πολιτικό προσωπικό το κράτος. Η κοινωνία βρέθηκε εκτός θεσμικής λειτουργίας του πολιτικού συστήματος και της δόθηκε γενικευμένα μετά το Β΄ Παγκόσμιο πόλεμο το δικαίωμα με την ψήφο της να επιλέγει το πολιτικό προσωπικό στους διάφορους κρατικούς θεσμούς. Η σχέση κοινωνίας-πολιτικού ουδέποτε θεσμοθετήθηκε για την περίοδο μετά την εκλογή και ουσιαστικά αποτελούσε εν λευκώ εξουσιοδότηση του πολιτικού. Ή οι πολιτικοί με βάση τα συντάγματα είναι πολιτικά ανεύθυνοι. Η απουσία πολιτικής ευθύνης απέναντι στην κοινωνία από τα συντάγματα της νεοτερικότητας απλώς επιβεβαιώνει ότι τα πολιτικά συστήματα της νεοτερικότητας ουδεμία σχέση έχουν είτε με την αντιπροσώπευση ούτε με τη δημοκρατία.
6. Και η πολιτική απαξίωση της Βενεζουέλας!
Έντονη απογοήτευση προκαλεί το γεγονός ότι το κείμενο του κ. Φωκαίδη καταλήγει ως εξής: «Η μόνη χώρα που το σύσνταγμά της προβλέπει διαδικασία αναπληρωματικών εκλογών μέσα από την εφαρμογή του «ανακλητού» σε εθνικό επίπεδο (για τον πρόεδρο), είναι η Βενεζουέλα του Τσάβεζ!» Αυτή η αναφορά συνιστά πολιτικό ρατσισμό και μάλιστα μηρυκαστικό της δυτικού πολιτισμού, ο οποίος επέβαλε διά της βίας στον πλανήτη ένα συγκεκριμένο πολιτικό πολιτισμό στηριγμένος στο μύθο της «προόδου» και της «ανωτερότητας». Δηλαδή, αν στη Βενεζουέλα υπάρχει ήδη θεσμοθετημένο το ανακλητό και εμείς ακόμα ψαχνόμαστε περί του πρακτέου, τότε αυτό τι υποδηλώνει για κείνους και για μας από πολιτική άποψη; Δηλαδή, μόνο η Δύση μπορεί να δημιουργήσει νέους πολιτικούς θεσμούς και όποια άλλη χώρα δεν ακολουθεί, τότε στιγματίζεται και περιφρονείται;
7.Η νεοτερική διαστρέβλωση των εννοιών
Οι ΗΠΑ «έχουν παράδοση δημοκρατίας» υπέρ των διακοσίων χρόνων, υποστηρίζει ο κ. Φωκαίδης. Και όμως αυτοί που έφτιαξαν το σύνταγμα των ΗΠΑ απέρριψαν συνειδητά την επιλογή της δημοκρατίας (democracy) και επέλεξαν εξίσου συνειδητά την έννοια της πολιτείας (republic), αναζητώντας πολιτική έμπνευση στην αρχαία Ρώμη και όχι στην αρχαία Αθήνα. Γιατί εμείς σήμερα, μετά από περισσότερα διακόσια χρόνια, ονομάζουμε το πολιτικό σύστημα των ΗΠΑ δημοκρατία, κάτι που οι ίδιοι συνειδητά απέρριψαν τότε;
Επίλογος
Ο ΔΗΣΥ, παρόλο ότι μηρυκάζει φιλελεύθερες διακηρύξεις, από άποψη ελευθερίας εξακολουθεί να παραμένει ότι πιο αντιδραστικό στην κυπριακή κοινωνία όντας ο κατεξοχήν εκφραστής της ολιγαρχίας.
