Ο κ. Γιάννος Κατσουρίδης και οι απόψεις του για την οριζόντια ψηφοφορία

Σήμερα ,19/4/2015, δημοσιεύτηκε στην εφημερίδα «Ο φιλελεύθερος» ένα άρθρο του κ. Γ. Κατσουρίδη, δόκτορος των Πολιτικών Επιστημών και επιστημονικού διευθυντή του Ινστιτούτου Ερευνών Προμηθέας με τίτλο «Οριζοντία ψηφοφορία και πολιτική».

Ο σχολιασμός αυτού του άρθρου γίνεται γιατί προβαίνει σε μια σειρά από διαπιστώσεις - κατά τη γνώμη μου αρκετές είναι ορθές- αλλά χωλαίνει στο «διά ταύτα».

Η ΓΕΝΙΚΗ ΔΙΑΠΙΣΤΩΣΗ

Είναι ορθή η διαπίστωση του κ. Κατσουρίδη ότι η πρόταση των Μη Κυβερνητικών Οργανώσεων για οριζόντια ψηφοφορία δεν είναι απάντηση  σε προβλήματα που αντιμετωπίζει το πολιτικό σύστημα, αφού δε στηρίζεται στα πραγματικά αίτια αυτών των προβλημάτων.

ΑΠΟ ΤΗΝ ΚΥΠΡΟ ΣΤΟ ΚΟΣΜΟΣΥΣΤΗΜΑ

• Το επιχείρημα του πως δε λειτουργεί σε κάποιο άλλο μέρος του κόσμου η οριζόντια ψηφοφορία, ώστε να το υιοθετήσουμε και εμείς, είναι επινόηση κατά της οριζόντιας ψηφοφορίας και όχι θέση. Γιατί αν το υπαρκτό πολιτικό σύστημα αντιμετωπίζει αξεπέραστα προβλήματα, τότε σε κάποιο χρόνο και τόπο αυτό θα αλλάξει. Έτσι, ο κ. Κατσουρίδης, ουσιαστικά υποστηρίζει « ας περιμένουμε να αλλάξει το σύστημα κάπου αλλού, και μετά βλέπουμε». Το αντεπιχείρημα είναι « γιατί να μην το αλλαξουμε εμείς και ας το μιμηθούν και οι άλλοι», γιατί να μην γίνουμε εμείς παράδειγμα στους άλλους και να λειτουργεί το αντίστροφο.Γι αυτό ακριβώς αυτή η προσέγγιση του κ. Κατσουρίδη είναι συντηρητική και αντιδραστική: αντιστρατεύεται τη λογική της προόδου αλλά και της ιστορικής εξέλιξης (αφού είναι όλοι δούλοι, ας παραμείνουμε και εμείς!!!)
• Το επόμενο επιχείρημά του εδράζεται στην ίδια λογική με το προηγούμενο. Δηλαδή, προβάλλει ορθά τη θέση πως η Κύπρος δεν είναι αποκομμένη από το υπόλοιπο παγκόμιο σύστημα. Όμως προβάλλει αυτή τη θέση πάλι στα πλαίσια μιας συντηρητικής και αντιδραστικής λογικής, ώστε να μην αλλάξει κάτι. Αφού το «κακό» συμβαίνει και αλλού, δεν πρέπει να ενοχλούμαστε!
• Στη συνέχει μεταβαίνει στο κοινωνικοικονομικό σύστημα και ορθά επισημαίνει την αλλαγή που παρατηρείται  με την κυριαρχία «των αγορών». Και ενώ αυτή η παγκόσμια αλλαγή είναι βασική αιτία για τα προβλήματα στη σχέση κοινωνίας και πολιτικής, ουσιαστικά την εκμηδενίζει προβάλλοντας τη γενική και αόριστη θέση  «είναι αδύνατο να πιστεύεις ότι μπορείς να αλλάξεις, κατά τρόπο ριζικό». Δηλαδή; Τίποτε δεν αναφέρει. Αν αναλύεις μια πραγματικότητα μόνο για να την νομιμοποιήσεις στη συνειδησή σου, είναι μια συντηρητική θέση.

Γενικά, ο κ. Κατσουρίδης ορθά επικαλείται στην ανάλυση του το τι συμβαίνει εκτός Κύπρου. Αλλά, το επικαλείται στα πλαίσια μιας συντηρητικής λογικής, δηλαδή για  να μην αλλάξει τίποτε.

Η ΟΥΣΙΑ

Το τελευταίο επιχείρημα του κ. Κατσουρίδη είναι –το πιο σημαντικό κατά τον ίδιο- το πιο προβληματικό κατ΄ εμένα.Ειδικότερα:

«Διαφοροποιείται» , αναφέρει, «η λογική στην οποία  βασίζεται η αντιπροσωπευτική δημοκρατία: τη συλλογική εκπροσώπηση συμφερόντων μέσω ενδιάμεσων συλλογικοτήτων ( πολιτικών κομμάτων, συντεχνιών, κυβερνήσεων, κτλ.). Με τη συγκεκριμένη πρόταση η εκπροσώπηση καθίσταται ατομικό προνόμιο, συνήθως ατόμων με μεγάλη οικονομική επιφάνεια και πρόσβαση στα ΜΜΕ». Πρώτο, δεν υπάρχει πολίτευμα στην πραγματικότητα που να ονομάζεται αντιπροσωπευτική δημοκρατία. Ένα πολίτευμα είναι αν κυβερνούν οι αντιπρόσωποι του λαού και άλλο πολίτευμα είναι αν κυβερνά ο δήμος. Να κυβερνούν και οι δύο είναι αδύνατο! Αλλά το πολίτευμα δεν είναι ούτε αντιπροσώπευση ούτε δημοκρατία, ο όρος είναι μια φαντασιακή σύλληψη. Το πολίτευμα είναι προ-αντιπροσωπευτικό και ακραιφνώς ολιγαρχικό ή ολιγαρχική κομματοκρατία. Δέυτερο, τα κόμματα είναι μια ενδιάμεση συλλογικότητα ανάμεσα στην κοινωνία και ο κράτος. Οι κυβερνήσεις που κατέχουν την εξουσία του κράτους είναι ενδιάμεση συλλογικότητα ανάμεσα σε ποιούς; Τρίτο, γιατί είναι πρόβλημα η εκπροσώπηση ως ατομικό προνόμιο και δεν είναι πρόβλημα η εκπροσώπηση ως κομματικό προνόμιο; Και το κομματικό προνόμιο και το ατομικό προνόμιο εκπροσώπησης μέσα στην υπαρκτή πραγματικότητα εξαρτιώνται αποκλειστικά , όπως επισημαίνει ο κ. Κατσουρίδης αλλά αποσπασματικά, από τους χορηγούς χρήματος και δημοσιότητας. Δηλαδή για την κοινωνία ποια θα είναι η διαφορά αν οι χορηγοί χρήματος και δημοσιότητας ανεβάζουν στην εξουσία κομματικούς ή άτομα; Για τους κομματικούς ή τα συγκεκριμένα άτομα έχει σημασία αλλά για την κοινωνία δεν έχει καμία σημασία, αφού δεν αλλάζει η σχέση της με την πολιτική και οι υφιστάμενοι συσχετισμοί δύναμης.

Και συνεχίζει ο κ. Κατσουρίδης: «Στην ουσία, ενώ παρουσιάζεται ως πρόταση αναδημιουργίας της πολιτικής, αποτελεί πρόταση κατάργησής της και επιστροφής στο παρελθον με τα κόμματα ελίτ του 19^ου αιώνα και αρχών του 20^ου αιώνα...Η λύση, όμως, δεν μπορεί να είναι η κατάργηση της πολιτικής ως τέτοιας, αλλά η λήψη εκείνων των μέτρων που θα την επαναφέρουν με τρόπο ουσιαστικό και όχι επιφανειακό. Όπως γινεται για παράδειγμα με τη συζήτηση στη Βουλή για το ασυμβίβαστο και τους ελέγχους των οικονομικών των κομμάτων».

Πρώτο, η  πρόταση για οριζόνται ψηφοφορία είναι τεχνικό ζήτημα, δεν αλλάζει το πολιτικό σύστημα. Άρα, δεν καταργείται η πολιτική. Δεύτερο, πολιτική υπάρχει όχι γιατί υπάρχουν κόμματα, αλλά γιατί υπάρχει η κοινωνία. Τρίτο, μια πρόσληψη της πολιτικής λειτουργίας μιας κοινωνίας είναι μέσω ενδιάμεσων ομάδων/ κομμάτων, αλλά μπορεί επίσης το άτομο να λειτουργεί μέσα στο όλον/σύστημα και χωρίς ενδιάμεσες ομάδες, να «μοριοποιείται» ως άτομο εντός του συνόλου. Η διαφορά των δύο είναι ότι ανφέρονται σε διαφορετικά πολιτικά συστήματα και δεν υποδηλώνεται ούτε στο ένα ούτε στο άλλο η κατάργηση της πολιτικής. Και ακριβώς η συντηρητικότητα των αντιλήψεων του κ. Κατσουρίδη σε αυτό έγκειται, πως ταυτίζει την πολιτική όχι με την κοινωνία αλλά με το κόμμα!!! Τέταρτο, επιστροφή στο παρελθόν είναι αδύνατη, γιατί άλλη ήταν η κοινωνία και οι ανάγκες της τον 19^ο  αιώνα και πολύ διαφορετική η σημερινή. Η πιο σημαντική συστημική διαφορά είναι πως τότε ο άνθρωπος προσπαθούσε να οικοδομήσει το μέλλον του εντός του κράτους. Σήμερα, αυτή η φάση έχει ολοκληρωθεί και οι κοινωνίες βρίσκονται αντιμέτωπες με προβλήματα που προκύπτουν με την κοσμοσυστημική λειτουργία ή την «υπέρβαση» του κράτους.Πέμπτον, η λύση που προτείνει ο κ. Κατσουρίδης ακυρώνει όλη την προσέγγισή του, αφού θεωρεί τελικά πως το πρόβλημα σήμερα της πολιτικής είναι το ασυμβίβαστο και τα οικονομικά των κομμάτων ή επαναλαμβάνει το ίδιο λάθος με αυτούς που κατηγορεί, δηλαδή συναισθηματικά αντιδρώντας –προάσπιση των κομμάτων- αγνοεί «τα πραγματικά αίτια των προβλημάτων»!!!

ΚΑΙ ΔΗΜΟΣΚΟΠΗΣΕΙΣ

Ο κ. Κατσουρίδης αναφέρεται και στις δημοσκοπήσεις για να τις ακυρώσει! Αναφέρει: «Η επίκληση δημοσκοπικών ποσοστών για εφαρμογή της οριζοντίας  ψηφοφορίας υποκρύπτει ορισμένα σφάλματα....δεν υπονοώ ότι δεν πρέπει να αξιοποιούνται οι δημοσκοπήσεις ως εργαλεία».

Φυσικά, από την άποψη της πολιτικής επιστήμης δεν ισχύουν αυτά. Για την επιστήμη υπάρχει το ερώτημα: ποιου η άποψη πρέπει να προσμετρά στη λήψη αποφάσεων; Του ενός, των λίγων ή των πολλών;  Με την απαντησή σου δεν απαντάς σε ένα θεωρητικό ερώτημα. Αλλά επιλέγεις πολιτικό σύστημα, δηλαδή μοναρχία, ολιγαρχία ή δημοκρατία. Το δεύτερο ερώτημα είναι: σε ποια περίπτωση η άποψη των πολλών θεωρείται ως εργαλείο και όχι λήψη απόφασης; Η απάντηση είναι στις ολιγαρχίες, όπως αυτή που υποστηρίζει ο κ. Κατσουρίδης. Το τρίτο ερώτημα: Στις ολιγαρχίες η δημοσκόπηση εκφράζει τη βούληση των πολλών; Η απάντηση είναι: ναι, υπό μιά προϋποθεση, ότι δόθηκε η πληροφόρηση-όλα τα δεδομένα- στους πολλούς για να μπορέσουν να διαμορφώσουν άποψη. Μπορεί να γίνει κάτι τέτοιο στις ολιγαρχίες; Είναι πολύ δύσκολο, γιατί θα ακυρώσει τη λογική του ολιγαρχικού συστήματος για τους ειδικούς που πρέπει να διαχειρίζονται την εξουσία.

ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑ

Συμπερασματικά, οι αντιλήψεις του κ. Κατσουρίδη έχουν ένα και μόνο σκοπό, να νομιμοποιήσουν το σύστημα και το κόμμα. Τίποτε άλλο. Γι αυτό είναι και συντηρητικές και αντιδραστικές, εφόσον στοχεύουν στην προάσπιση των συμφερόντων της πολιτικής  και της οικονομικής ολιγαρχίας.

ΕΡΩΤΗΜΑ: Οι κομματικοί και οι υποστηρικτές της οριζόντιας ψηφοφορίας , οφείλουν να απαντήσουν σε ένα ερώτημα καθαρά πολιτικό: Εφόσον με την λεγόμενη παγκοσμιοποίηση έχουν ανατραπεί οι συσχετισμοί δύναμης ανάμεσα στο τρίπτυχο κράτος-κοινωνία-αγορά σε βάρος της κοινωνίας και τα κράτη θεωρούν ως σκοπό της πολιτικής να υπηρετούν την αγορά, τι προτείνουν για να επανέλθει τουλάχιστον μια ισορροπία , και ειδικότερα –εφόσον μιλούμε για πολιτική –τι προτείνουν  για τη σχέση κοινωνίας και πολιτικής; Γιατί αν η αγορά – δηλαδή οι χορηγοί χρήματος και δημοσιότητας- θα βγάζουν στην εξουσία κομματικούς ή άτομα, η κοινωνία δε σώζεται, το πολιτικό σύστημα δεν αλλάζει, η αγορά θα ρυθμίζει τη λειτουργία της κοινωνίας, η κοινωνία θα περιθωριοποιείται από την πολιτική, το πολιτικό σύστημα θα συνεχίσει να είναι ολιγαρχικό ή και , χειρότερα,τυρρανικό. Έχουν να προτείνουν κάτι πέραν από το να ανταγωνίζονται ποιος θα καρπούται την εξουσία και το ταμείο του κράτους με χορηγία της οικονομικής ολιγαρχίας και σε βάρος της κοινωνίας;

ΥΓ. Η σύγκρουση ανάμεσα στους κομματικούς και τους υποστηρικτές της οριζόντιας ψηφοφορίας αποκτά συγκεκριμένο περιεχόμενο μέσα στην υπαρκτή πραγματικότητα: Ποιος θα καρπώνεται τα οφέλης της εξουσίας του κράτους και του δημόσιου ταμείου; Οι κομματικοί ή και τα άτομα που βρίσκονται στις παρυφές του κομμάτων; Σε αυτά τα πλαίσια είναι μια ενδοολιγαρχική σύγκρουση γιατί η κοινωνία –που είναι ο λόγος ύπαρξης όλων αυτών- βρίσκεται εκτός των προβληματισμών τους και των προτάσεών τους. Σε αυτά τα πλαίσια οι υποστηρικτές της οριζόντιας ψηφοφορίας θα λειτουργήσουν ως»εφεδρεία δυνάμεων» για την πολιτικοοικονομική ολιγαρχία. Δηλαδή, στο βαθμό που το σύστημα θα οδηγηθεί σε αδιέξοδο, θα τους χρησιμοποιήσει, για να μην αλλάξει το σύστημα!!!

Κόμματα, διαφθορά και οριζόντια ψηφοφορία

Το κείμενο αυτό αποτελεί μια απάντηση σε ένα άρθρο του κ. Άθου Κοιρανίδη της δεξαμένης σκέψης «Θουκυδίδης» που δημοσιέυτηκε στην εφημερίδα «Ο φιλελεύθερος» στις  4/1/2015. Υποστηρίζει ο κ. Κοιρανίδης -και είναι μια άποψη που προβάλλεται από πολλούς που δραστηριοποιούνται σε διάφορες οργανώσεις της λεγόμενης κοινωνίας των πολιτών- και τα εξής:

«Η λύση του προβλήματος(εννοείται της διαφθοράς) κρύβεται στην αποδυνάμωση του κομματικού κατεστημένου. Πρέπει να επιστρέψουμε όσο πιο κοντά γίνεται στην άμεση συμμετοχική δημοκρατία. Οι πολίτες θα πρέπει να απελευθερωθούν από τον ζυγό των κομμάτων. Θα πρέπει να μπορούν να επιλέγουν τους άριστους από όποιο χώρο και να προέρχονται.Ταυτόχρονα, οι ικανοί και αγνοί που σήμερα δεν ανέχονται την ανάμειξή τους στα κομματικά θα πρέπει να αποκτήσουν την ουσιαστική δυνατότητα του εκλέγεσθαι. Η οριζόνται ψηφοφορία είναι επιβεβλημένη και πιστεύω θα επενεργήσει ως πανάκεια στη μάστιγα της διαφθοράς».

Η παραπάνω παράγραφος, που συμπυκνώνει την επιχειρηματολογία αρκετών συμπολιτών μας, είναι ολοφάνερο ότι στηρίζεται σε μια διανοητική σύγχυση. Εννοώ ότι φαίνεται να μην έχει μια ξεκάθαρη άποψη για το πολιτικό πρόβλημα που πραγματεύεται. Και η σύγχυση είναι πάντοτε επικίνδυνη από πολιτική άποψη.

Τι υποστηρίζεται λοιπόν;

Όχι στο κομματικό κατεστημένο ή την  κομματοκρατία.

Ναι στην άμεση συμετοχική δημοκρατία (Τι σημαίνει πιο κοντά; Ένα πολιτικό σύστημα είτε υπάρχει είτε δεν υπάρχει. «Ολίγον έγκυος» δε γίνεται. Και τι σημαίνει «άμεση συμμετοχική δημοκρατία»; Μπορεί να υπάρξει δημοκρατία που να μην είναι άμεση και συμμετοχική; )

Ναι στην αριστοκρατία, την επιλογή  των αρίστων. Καλά, τι σχέση έχει η αριστοκρατία με τη δημοκρατία;

Ναι στην οριζόντια ψηφοφορία για να επιλέγονται οι άριστοι « οι αγνοί και ικανοί» και για αντιμετώπιση της διαφθοράς.

Είναι ολοφάνερο ότι ο κ. Κοιρανίδης συγχύζει τα πολιτεύματα με αποτέλεσμα να μη ξέρει τι θέλει. Η κομματοκρατία και η αριστοκρατία είναι πολιτεύματα του ίδιου τύπου, δηλαδή είναι ολιγαρχικά πολιτεύματα. Ως τέτοια δεν έχουν καμία σχέση με το πολίτευμα της δημοκρατίας.

Η οριζοντία ψηφοφορία ή η κάθετη είναι τεχνικά ζητήματα που δεν άλλαζουν τη φύση του πολιτεύματος. Μπορεί να νομιμοποιούνται άλλα άτομα στην εξουσία σε κάθε μορφή ψηφοφορίας, αλλά το πολιτικό σύστημα δεν αλλάζει με την έννοια ότι δε διαφοροποιείται η θέση της κοινωνίας στην πολιτική  διαδικασία, δηλαδή η κοινωνία είναι εκτός του πολιτικού συστήματος. 

Το αίτημα, λοιπόν, για οριζόντια ψηφοφορία δεν αποτυπώνει μια διεκδίκηση για αλλαγή στο πολιτικό σύστημα, αλλά μια διεκδίκηση για νομιμοποίηση άλλων ατόμων στην εξουσία στο υφιστάμενο πολιτικό σύστημα. Ή  οι πολίτες που βρίσκονται εκτός κομμάτων διεκδικούν ίση μεταχείριση στην άσκηση του δικαιώματος του εκλέγεσθαι, ώστε να έχουν τη δυνατότητα να καταλάβουν και αυτοί θέσεις εξουσίας. Κάτι που σήμερα αποτελεί προνόμιο των κομμάτων σε μεγάλο βαθμό.

Δηλαδή, στην παρούσα συγκυρία που η κοινωνία αμφισβητεί έντονα το ρόλο των κομμάτων στην πολιτική, κάποιοι συμπολίτες μας θεωρούν ότι επιβάλλεται να τερματιστεί η μονοπώληση των αξιωμάτων από τα κόμματα και να αποκτήσει αυτή τη δυνατότητα ο κάθε πολίτης τυπικά, ουσιαστικά όμως οι άριστοι, «οι ικανοί». Το μέσο για να επιτευχθεί αυτό θεωρείται η αλλαγή της εκλογικής διαδικασίας με την οριζόνται ψηφοφορία. Όμως η φύση του ολιγαρχικού πολιτεύματος δε  θα αλλάξει, θα παραμείνει ολιγαρχικό.

Το δεύτερο ζήτημα που τίθεται αφορά τη βεβαιότητα με την οποία διατυπώνεται η αντίληψη πως «η οριζόνται ψηφοφορία είναι επιβεβλημένη και πιστεύω θα επενεργήσει ως πανάκεια στη μάστιγα της διαφθοράς».

Είναι έτσι τα πράγματα;

Η διαφθορά είναι συμφυές στοιχείο του ολιγαρχικού πολιτεύματος και όχι της αντιπροσώπευσης ή της δημοκρατίας. Γιατί στα προ-αντιπροσωπευτικά/ολιγαρχικά πολιτεύματα άλλος είναι ο κάτοχος της εξουσίας και άλλος ο δικαιούχος, δηλαδή η κοινωνία. Όπότε ο κάτοχος της  εξουσίας όντας ελεγκτής και ελεγχόμενος, εντολέας και ταυτόχρονα  εντολοδόχος, μπορεί και αυτονομείται από το συμφέρον της κοινωνίας, να ιδιοποιείται την πολιτική και να καταχράται της θέσης τους προς ίδιον όφελος. Επομένως, η διαφθορά θα συνεχίσει να υπάρχει όσο το πολίτευμα είναι ολιγαρχικό. Η βεβαιότητα πως η οριζοντία ψηφοφορία θα τερματίσει το φαινόμενο της διαφθοράς δε στηρίζεται σε πραγματολογικά δεδομένα,  αλλά συνιστά ατεκμηρίωτη προσδοκία.

Το γεγονός αυτό μπορεί κάποιος  εύκολα να το κατανοήσει ανεξάρτητα από τις προσδοκίες των υποστηρικτών της οριζόντιας ψηφοφορίας. Η οριζόντια ψηφοφορία μπορεί να αποδυναμώσει τα κόμματα. Αυτό εξαρτάται όχι από το τεχνικό ζήτημα της ψηφοφορίας αλλά από τη βούληση των χορηγών «χρήματος και δημοσιότητας», βασικών προϋπόθεσεων για να εκλεγεί κάποιος σήμερα σε ένα πολιτικό αξίωμα. Οι χορηγοί χρήματος και δημοσιότητας αν κρίνουν ότι σήμερα δεν τους συμφέρει η στήριξη των κομμάτων, τότε το πιο πιθανό είναι να αναλάβουν οι ίδιοι ή όργανά τους να καλύψουν τη διεκδίκηση που κάποιοι προβάλλουν για την επιλογή των «αρίστων». Οι άριστοι σε μια οριζόνται ψηφοφορία θα ταυτιστούν αναγκαστικά με αυτούς που κατέχουν το χρήμα και τους καναλάρχες. Τότε, οι οπαδοί της οριζοντίας ψηφοφορίας θα ανακαλύψουν τη φενάκη της διεκδίκησής τους προς ζημίαν της κοινωνίας.

Στο υπαρκτό πολιτικό σύστημα οι δυνάμεις της οικονομικής ολιγαρχίας ελέγχουν ολοκληρωτικά το πολιτικό σύστημα προς ίδιον όφελος και σε βάρος της κοινωνίας ή του κοινού συμφέροντος. Αυτό δε θα αλλάξει με την αλλαγή του τρόπου ψηφοφορίας αλλά με αλλαγή του πολιτικού συστήματος, δηλαδή από προ-αντιπροσωπευτικό να γίνει τουλάχιστον αντιπροσωπευτικό, ώστε να εξαναγκαστεί η πολιτική και οικονομική ολιγαρχία στη λήψη των αποφάσεων να συνυπολογίζει τουλάχιστον το κοινωνικό συμφέρον.