Για τη μια ιθαγένεια: μυθοπλασία και ιστορία

Το θέμα της ιθαγένειας έχει ενταχθεί και αυτό στην πολιτική διαμάχη. Σύσσωμοι οι Ελληνοκύπριοι πολιτικοί υποστηρίζουν τη «μια ιθαγένεια», χορηγός της οποίας θα είναι η κεντρική πολιτεία. Σε σχέση με την ιθαγένεια πάλι συνδέονται και άλλες αντιλήψεις: είμαι Ελληνοκύπριος ή Κύπριος, πολυπολιτειότητα ή μονοπολιτειότητα, το έθνος και το κράτος, ο ένας λαός ή οι δυο λαοί κλπ..Φυσικά πέρα από τις όποιες ανιλήψεις, προσδοκίες και στοχεύσεις η ίδια η κοινωνική πραγματικότητα θα αποτυπωθεί στην όποια λύση και όχι η εφευρετικότητα του όποιου ειδικού.
Για σκοπούς επικοινωνίας αυτό που η νεοτερικότητα ονομάζει υπηκοότητα/ιθαγένεια το αποδίδω με τον όρο πολιτειότητα, η ιδιότητα του πολίτη. Διακρίνω επίσης τη συλλογική ταυτότητα (Ελληνοκύπριος / Τουρκοκύπριος) από την πολιτειότητα (Κύπριος πολίτης).
Θεωρητικά λοιπόν η συλλογική ταυτότητα ορίζει το συλλογικώς ανήκειν του κοινωνικού όντος και δε συνδέεται αυτόματα με την πολιτειότητα. Άλλο ζήτημα σε ποια κοινότητα ταξινομεί κανείς τον εαυτόν του από άποψη ταυτοτική και άλλο η ιδιότητα του πολίτη και άλλο η πολιτειακή του λειτουργία.
Η πολιτική συγκρότηση της συλλογικής ταυτότητας προσδιορίζει το πεδίο της πολιτειότητας. Η καταστατική αναγνώριση του ατόμου ως οργανικού μέρους της ταυτοτικής ομάδας αποτελεί τη θεμέλια βάση για την αναγνώριση της πολιτειότητας.
Ποια είναι η ταυτοτική ομάδα που νομιμοποιείται να συγκροτηθεί πολιτειακά, έτσι ώστε να τοποθετείται ως «χορηγός» πολιτειότητας;
Στην Κύπρο με το σύνταγμα του 1960 νομιμοποιήθηκαν δύο ταυτοτικές ομάδες, η ελληνική και η τουρκική, ως χορηγοί πολιτειότητας. Δηλαδή με το σύνταγμα του 1960 αναγνωρίστηκε η ύπαρξη δύο συλλογικών ταυτοτήτων, δύο κοινοτήτων. Ή ένταξη του ατόμου στις μια από τις δύο κοινότητες ήταν αναγκαία προϋπόθεση για να αποκτήσει την ιδιότητα του πολίτη.
Σε αυτά τα πλαίσια το κάθε άτομο ήταν ελεύθερο να επιλέξει όποια κοινότητα ήθελε.
Τα άτομα που πολιτισμικά δεν ανήκαν στις δύο κοινότητες, έπρεπε να επιλέξουν να ενταχθούν είτε ατομικά είτε ομαδικά στη μια από τις δύο. Δηλαδή όσα άτομα αυτοπροσδιορίζονταν ως Μαρωνίτες, οι Αρμένιοι, οι Λατίνοι, αυτή η συλλογική τους ταυτότητα δεν ήταν «χορηγός» πολιτειότητας. Σε αυτές τις ομάδες δεν κατοχυρώθηκε το δικαίωμα να συγκροτηθούν πολιτειακά. Έτσι αναγκάστηκαν να ενταχθούν ατομικά ή ομαδικά στις μια από τις δύο νομιμοποιημένες κοινότητες προκειμένου να αποκτήσουν το δικαίωμα του πολίτη.
Στην Κύπρο, το 1960, η συλλογική ταυτότητα των πολιτών σε καμία περίπτωση δεν μπορούσε να ενσαρκωθεί από την κεντρική πολιτεία. Δηλαδή στην Κύπρο δεν ήταν εφικτό να λειτουργήσει η ιδιότητα του πολίτη του έθνους-κράτους, όπως υπήρχε στη δύση. Η ιδιότητα του πολίτη στη δύση θεμελιώθηκε με γνώμονα το δόγμα: ένα έθνος/συλλογική ταυτότητα, ένα κράτος/ενιαίο και αδιαίρετο πολιτικό σύστημα, μια ομοιογενής πολιτισμικά κοινωνία/μονοταυτοτική, μια γλώσσα κλπ.. Και στη δύση η εθνοτική ταυτότητα που ενσαρκώνει το κράτος, είχε το πολιτικό δικαίωμα σε πολιτειακή αυτοθέσμιση, ενώ οι άλλες συλλογικές ταυτότητες αναγκάστηκαν να ενσωματωθούν ή να περιπέσουν στη θέση της μειονότητας με καθαρά πολιτισμική διάσταση και χωρίς καμία προβολή στο πολιτικό πεδίο.
Αντίθετα στην Κύπρο το 1960 αναγνωρίστηκε σε δύο κοινότητες η πολιτειακή συγκρότηση εντός του όλου, δηλαδή της σύνολης κοινωνίας.
Και το κάθε άτομο είχε ουσιαστικά δύο πολιτειότητες και δύο ταυτοτικές αναφορές: ήταν πολίτης της κοινότητάς του και πολίτης της κεντρικής πολιτείας: Ελληνοκύπριος/Τουρκοκύπριος πολίτης αλλά και Κύπριος πολίτης.
Το νομικό μόρφωμα του κράτους απλώς νομιμοποιούσε με μια τυπική νομική πράξη, δηλαδή τη χορήγηση ταυτότητας/διαβατηρίου, την υπαρκτή κοινωνική πραγματικότητα. Η κεντρική πολιτεία παράλληλα κατοχύρωνε σε όλους τους πολίτες, τη σύνολη κοινωνία, συγκεκριμένα ατομικά-κοινωνικά-πολιτικά δικαιώματα (πολιτικός δεσμός και όχι εθνοτικός).
Από το 1964, μετά την αποχώρηση από την κεντρική πολιτεία, οι Τουρκοκύπριοι διατήρησαν την εσωτερική τους πολιτειότητα και την ιδιότητα του πολίτη της κεντρικής πολιτείας. Η διαφορά είναι ότι η εσωτερική τους πολιτειότης δεν είχε προβολή στο επίπεδο της κεντρικής πολιτείας, στην εξουσία της κεντρικής πολιτείας. Έτσι η ελληνοκυπριακή κοινότητα μονοπωλεί την πολιτική εξουσία και οικοδομεί ένα έθνος - κράτος, το οποίο και αναγνωρίζεται από τη διεθνή κοινότητα. Από το1974 και μετά δε διαφοροποιείται η πολιτειότης των Τουρκοκυπρίων. Προχωρούν όμως στην πολιτειακή τους αυτοθέσμιση, δημιουργούν ένα είδος εσωτερικής πολιτείας που δεν εδραζόταν στις συμφωνίες Ζυρίχης – Λονδίνου. Η πολιτειακή τους αυτοθέσμιση κατέστη δυνατή λόγω του γεωγραφικού διαχωρισμού που επήλθε. Παράλληλα διεκδικούν η πολιτεία που έχουν συγκροτήσει να αναγνωριστεί ως κράτος από τη διεθνή κοινότητα.
Η πολιτεία που ιδρύθηκε το 1959 ήταν πολυπολιτειακή και πολυταυτοτική. Και τώρα, σε περίπτωση λύσης, το ίδιο θα είναι. Οι συλλογικές ταυτότητες (κοινότητες ) συγκροτούν πολιτείες και οι πολιτείες συνιστούν την κεντρική πολιτεία. Αυτή ήταν και εξακολουθεί να είναι η κοινωνική πραγματικότητα.Συνιστά παραλογισμό η αντίθετη προσέγγιση, ότι δηλαδή η κεντρική πολιτεία δημιουργεί τις επιμέρους πολιτείες και στη συνέχεια χορηγεί μια ιθαγένεια σε όλους και οι κοινότητες εξαφανίζονται!!!