Εθνικές ιστορίες και κυπριακές μυθοπλασίες

Η νεοτερικότητα στη Δυτική Ευρώπη δημιουργήσε αυτό που ονομάζεται έθνος – κράτος. Η ταύτιση του έθνους με το κράτος στη Δυτική Ευρώπη υποδηλώνει συγκεκριμένα πράγματα. Δηλαδή το κράτος ταυτίστηκε με το πολιτικό σύστημα αλλά και ταυτίστηκε και με τη συλλογική ταυτότητα. Και οι φορείς της εξουσίας αναδείχθηκαν σε αυθεντικούς ερμηνευτές του έθνους. Γι αυτό και επικαλούνταν ασύστολα το λεγόμενο «εθνικό συμφέρον» (συλλογική ταυτότητα) για να νομιμοποιήσουν πολιτικές τους αποφάσεις.
Για τον πολίτη η συγκεκριμένη ταύτιση έθνους και κράτους υποδήλωνε ότι η εθνοτική ομάδα που κατέλαβε την εξουσία ήταν χορηγός πολιτειόητας (ιδιότητα του πολίτη). Και έτσι οι κυρίαρχες εθνοτικές ομάδες απέκτησαν ως εκ της συλλογικής του ταυτότητας την ιδιότητα του πολίτη. Οι άλλες εθνοτικές ομάδες ουσιαστικά αναγνωρίστηκαν ως μειονότητες χωρίς δικαίωμα προβολής στο πολιτικό πεδίο, στη διαμόρφωση του δημόσιου χώρου.
Στα πλαίσια της ταύτισης του εθνους με το κράτος και το πολιτικό σύστημα δημιουργήθηκαν στη Δυτική Ευρώπη οι εθνικές ιστορίες ή πιο σωστά οι εθνοκρατικές ιστορίες. Ουσιαστικά ήταν αφηγήσεις της ιστορίας του έθνους διά του κράτους που ταυτιζόταν με τοπολιτικό σύστημα. Γι αυτό και η αφήγηση είναι ιστορία της δύναμης/εξουσίας, πολιτικών, ηρώων και συναφών γεγονότων.
Ταυτόχρονα η ιστορία του έθνους –κράτους είναι και η ιστορία του εθνικισμού στη Δυτική Ευρώπη. Γιατί η ταύτιση δημιούργησε ένα εκρηκτικό μείγμα δύναμης. Δηλαδή ο εθνικισμός δε γεννήθηκε από τα έθνη – κανένας δεν τα ρώτησε -αλλά από τους φορείς της εξουσίας που οικειοποιήθηκαν το έθνος.
Όλα αυτά ισχύουν για τη Δυτική Ευρώπη, ένα μέρος της οικουμένης. Και η διανόηση εκεί προσπάθησε με βάση το βιούμενο να κατανοήσει την εξέλιξη της ιστορίας. Αυτό που ισχύει για τη Δυτική Ευρώπη δε σημαίνει αυτομάτως ότι ισχύει και στην Κύπρο. Ούτε και είναι επιστημονικά ορθό τις αντιλήψεις της δυτικής διανόησης να τις μεταφέρεις αυτούσιες στην κυπριακή πραγματικότητα, όταν αποπειράσαι να την κατανοήσεις. Ούτε και εκ προοιμίου η δύση είναι η πρόοδος και η ανατολή η συντήρηση..
Κυριάρχη λοιπόν αντίληψη στη δύση είναι ότι κράτος δημιούργησε το έθνος, τη συλλογική ταυτότητα της σύνολης κοινωνίας. Αυτό μπορεί να ισχύει για τη δύση. Ισχύει και για την Κύπρο ώστε να υιοθετούμε απροβλήματιστα ή μηρυκαστικά τις αντιλήψεις της δυτικής διανόησης;
Η αποδοχή, όμως, αυτής της αντίληψης από την πολιτική ηγεσία της Κύπρου νομιμοποιεί τους φορείς της εξουσίας του κράτους άλλους μεν να υποστηρίζουν ότι μέσω της κρατικής εκπαίδευσης θα διαμορφώσουν την εθνική ταυτότητα και άλλους ότι μέσω της κρατικής εκπαίδευσης θα διαφοροποιήσουν τη συλλογική ταυτότητα. Αυτή στην ουσία της είναι η διαμάχη που ξέσπασε ανάμεσα στα κόμματα για τους στόχο της χρονιάς και για τα βιβλία της ιστορίας.
Και οι δυο αντιλήψεις εδράζονται στην παραδοχή ότι το κράτος μπορεί -κατά το πρότυπο της δυτικής Ευρώπης – να διαμορφώνει τη συλλογική ταυτότητα.Είναι και οι δυο αντιλήψεις αντιδραστικές γιατί έχουν το ίδιο υπόβαθρο. Παραγνωρίζουν την παράμετρο της κοινωνίας και θεωρούν τους πολίτες ως ενεργούμενα των φορέων της εξουσίας του κράτους.
Προοδευτική θα ήταν η αυτονόητη παραδοχή ότι άλλο το έθνος και άλλο το κράτος. Άλλο η πολιτισμική ταυτότητα και άλλο η πολιτική ταυτότητα. Το έθνος δεν ιστορείται δια του κράτους. Το κράτος μπορεί να αποτυπώσει ιστορικά την εξέλιξη της σύνολης κοινωνίας , μιας κοινωνίας που ο δεσμός της με την κεντρική εξουσία είναι πολιτικός και όχι εθνοτικός.
Προοδευτική θα ήταν η παραδοχή ότι κάθε υπο-σύνολο –εθνοτικό, πολιτισμικό, γεωγραφικό – είναι αυτόνομο και έχει το δικαίωμα της συλλογικής μνήμης και αφήγησης. Η ιστορία της σύνολης κοινωνίας –πολιτείας είναι κάτι άλλο.
Σε αυτά πλαίσια η λεγόμενη πολυ-πρισματική ιστορία συνιστά μια αφήγηση που ακυρώνει την ιστορία του όλου, της σύνολης κοινωνίας εφ΄όσον ο καθένας επικεντρώνεται να «λέει τα δικά του». Αυτό το είδος της αφήγησης, που διακινείται από τους εκσυγχρονιστές και εξευρωπαϊστές, ουσιαστικά δε βοηθά στην κατανόηση της πραγματικότητας αλλά οδηγεί στην πολιτική ανευθυνοποίηση των φορέων της εξουσίας, αθωώνει προκαταβολικά τα κόμματα.
Δύο συμπεράσματα:
Το πρώτον είναι πως οι εμπνευστές τους θα ανακαλύψουν ότι οι διαμάχες είναι αδιέξοδες γιατί δεν απαντούν στις ανάγκες της σύνολης κυπριακής κοινωνίας σήμερα. Αν θέλουμε να διαμορφωθεί μια νέα ενότητα στο χώρο, αυτό που απαιτείται είναι η ιστορία της σύνολης κοινωνίας, μια ιστορία των Κυπρίων και όχι της Κύπρου. Κάτι τέτοιο επί του παρόντος είναι ανέφικτο γιατί δεν αποτελεί ζητούμενο για τους διαχειριστές της εξουσίας αλλά και γιατί μια τέτοια προσέγγιση θα αναδείκνυε πολλούς πολιτικούς και κόμματα σε « πολιτικούς εγκληματίες» κατά της σύνολης κοινωνίας.
Το δεύτερο είναι πως η κακοδαιμονία της Κύπρου δεν είναι γενικά και αόριστα ο εθνικισμός, ο εθνοκεντρισμός, ελληνο-τουρκοκεντρισμός,όπως πολλοί πιστεύουν αφελώς και όπως διακινούν κάποιοι διανοούμενοι. Και ούτε με τις κατάρες θα εξαφανιστεί ούτε με τις φιλειρηνικές εκδηλώσεις θα εμπεδοθεί η ειρήνη ούτε με την κουλτούρα ειρηνικής συμβίωσης, όπως επαγγέλλεται η νέα κυβέρνηση. Σε κάθε περίπτωση αυτοί που καταράζονται τον εθνικισμό ή την εθνική ταυτότητα, όπως ορίστηκε στην νεοτερικότητα, πρέπει να προτείνουν μια άλλη συλλογική ταυτότητα που η βάση της δε θα είναι εθνοτική αλλά πολιτειακή. Με αυτή τη διαπίστωση αναγκαστικά καταλήγεις στο ποια είναι η πολιτική τους πρόταση, το είδος της πολιτείας που προτείνουν ώστε να εξυπηρετεί σε τέτοιο βαθμό το κοινωνικό συμφέρον που ο κάθε πολίτης να θεωρήσει υπέρτερη την πολιτειακή ταυτότητα.
Ούτε και αυτό αποτελεί ζητούμενο για τους διαχειριστές της εξουσίας στην Κύπρο.
Με συνθηματολογίες, κενολογίες, ανέφικτες προσδοκίες, μυθοπλασίες δεν μπορεί καμιά κοινωνία να φτιάξει ένα καλύτερο μέλλον.Η πρόοδος αποτελεί το ζητούμενο Και δε συνιστά πρόοδο να καταράζεσαι τον «Ελληνοκύπριο» εθνικιστή γιατί στοχεύεις να ενωθείς με τον «Τουρκοκύπριο» εθνικιστή!!! Και ακόμη κάτι πιο προκλητικό: αυτοί που ονομάζονται «εθνικιστές και που πιθανώς να προτείνουν δύο ξεχωριστά κράτη στην Κύπρο και αυτοί που ονομάζονται «ειρηνιστές» και πιθανώς υποστηρίζουν ένα ομοσπονδιακό κράτος με δύο συνιστώντα κράτη/πολιτείες, και στις δύο αυτές επιλογές ποια θα είναι η σχέση της κοινωνίας και του πολίτη με την πολιτική; Για να διαπίστώσουμε την πρόοδο και όχι για κάτι άλλο.