Κυπριακό πρόβλημα και πολιτικό σύστημα

Είναι θεμελιώδες σε μια κοινωνία το πολιτικό σύστημα. Σε αυτό αποτυπώνεται ο βίος των ανθρώπων μιας κοινωνίας σε μια συγκεκριμένη εποχή, δηλαδή η συνολική κοινωνική, οικονομική, πολιτική και θεσμική συγκρότηση της κοινωνίας. Το είδος της πολιτείας που υπάρχει, αποτυπώνεται στο πολιτικό σύστημα, το πολίτευμα. Και ορθά οι δυο ηγέτες στην Κύπρο αποδίδουν τεράστια σημασία στο θέμα αυτό.

Όταν αναφερόμαστε σήμερα στο πολιτικό σύστημα σε ένα κράτος, οφείλουμε να λαμβάνουμε υπόψη ότι οι συγκεκριμένες πολιτικές επιλογές σε μια κοινωνία εντάσσονται σε μια συγκεκριμένη ιστορική εξέλιξη.

Μερικά παραδείγματα:

Τα πολιτικά συστήματα που εγκαθιδρύθηκαν τους δύο τελευταίους αιώνες στον πλανήτη έχουν όλα ως κύριο χαρακτηριστικό την ταύτιση του πολιτικού συστήματος με το κράτος. Δηλαδή δόθηκε σε ένα νομικό μόρφωμα η δυνατότητα να παίρνει αποφάσεις για την κοινωνία. Η εξουσία ταυτίστηκε με το κράτος και ο πολίτης είναι υπήκοος του κράτους. Η ταύτιση αυτή δημιούργησε το ενιαίο και κυρίαρχο κράτος με την κρατική κοινωνία και τη μια εθνική ταυτότητα και το ένα πολιτικό συστήμα και τη μια ιθαγένεια και τη μια γλώσσα κλπ..

Σε αυτό το πολιτικό σύστημα η πλειοψηφούσα εθνοτική ομάδα κατείχε την κρατική εξουσία και οι άλλες εθνοτικές ομάδες είτε αναγνωρίζονταν σε πολιτιστικό επίπεδο ως μειονότητες είτε εξαναγκάζονταν από την κρατική εξουσία να αφομοιωθούν/ενταχθούν στην κυρίαρχη εθνοτική ομάδα είτε «εκκαθαρίζονταν». Το έθνος - κράτος ήταν δηλαδή και μονο-πολιτειακό και μονο-ταυτοτικό: ένα κράτος- ένα πολιτικό σύστημα, ένα έθνος-μια εθνική ταυτότητα.

Ακόμα αυτή η πραγματικότητα επεκράτησε στη δύση και επιβλήθηκε λίγο/πολύ και στον υπόλοιπο πλανήτη. Δηλαδή κύριος φορέας αυτών των αντιλήψεων ήταν η Δύση ή πιο σωστά η Εσπερία. Και αυτή η επιλογή της Δύσης αντικατόπτριζε τις δικές της ανάγκες για μετάβαση από τη φεουδαρχία στο αστικό κράτος.

Τα τελευταία είκοσι χρόνια επισυμβαίνουν τρομακτικές αλλαγές σε πλανητικό επίπεδο μετά την κατάρρευση του υπαρκτού σοσιαλισμού και τη διαδικασία της λεγόμενης «παγκοσμιοποίησης». Μερικές χαρακτηριστικές αλλαγές, ορατές στον καθένα είναι:

Η απόσπαση του οικονομικού συστήματος από το κράτος, δηλαδή η κατάρρευση της λεγόμενης οικονομίας του κράτους. Οι δυνάμεις που ελέγχουν την οικονομία επιδίωξαν και κατόρθωσαν να «απελευθερωθουν» από τα κρατικά δεσμά στα πλαίσια μιας προσπάθειας μεγένθυνσης τους σε παγκόσμιο επίπεδο. Ή διαφορετικά το οικονομικό σύστημα επιβλήθηκε στο πολιτικό σύστημα.

Αυτή η πραγματικότητα κατ΄ ανάγκη αποδύναμωσε το κράτος και την κυριαρχία του στο εσωτερικό. Παράλληλα, η διαδικασία ομογενοποίησης της οικονομίας του πλανήτη αποσάθρωσε τις οικονομίες των χωρών της περιφέρειας και παρατηρείται το φαινόμενο της μαζικής μετανάστευσης προς τις χώρες που ηγεμονεύουν την παγκοσμιοποίηση, τις χώρες της δύσης. Έτσι κατέρρευσε και η εθνική κοινωνία και δημιουργείται αυτό που ονομάζεται μια πολυ-πολιτισμική κοινωνία.

Από την άλλη, με την αποδυνάμωση του κυρίαρχου κράτους οι καταπιεσμένες – στο παρελθόν - εθνοτικές ομάδες εντός του κράτους διεκδικούν είτε ανεξαρτησία είτε αυτονομία είτε περισσότερη συμμετοχή στη διαμόρφωση του μέλλοντος της σύνολης κοινωνίας. Αυτό είναι μια πραγματικότητα που συνετάραξε και συνταρράσσει την Ευρώπη.

Την ίδια στιγμή, στο νέο περιβάλλον που έχει δημιουργηθεί, επικρατεί η λογική της ισχύος, της δύναμης. Οι παλιοί παγκόσμιοι θεσμοί καταρρέουν και μαζί τους το δικαιικό σύστημα του παρελθόντος και εμφανίζονται νέοι, όπως οι G20, που στηρίζονται όχι σε κάποια παγκόσμια θεσμική λειτουργία αλλά αποκλειστικά στη δύναμή τους. Σταδιακά η λογική της δύναμης μεταφέρτηκε και εντός των κρατών και οι άνθρωποι βιώνουν τη κατάρρευση της κρατικής εξουσίας του παρελθόντος. Η κρατική εξουσία – η οριοθέτηση της δύναμης- υπάρχει τυπικά αλλά η πολιτικές αποφάσεις λαμβάνονται στο παρασκήνιο με βάση τους συσχετισμούς δύναμης.

Σε αυτές τις κοσμογονικές αλλαγές το κράτος αδυνατεί να προσαρμοστεί. Το καθυστερημένο κράτος και οι φορείς που το διαχειρίζονται-τα κόμματα-βιώνουν όλο και περισσότερο την απαξίωση του πολίτη που εκφράζεται πολιτικά είτε με την αποχή από τις εκλογές είτε με τη δημιουργία ομάδων πίεσης είτε με τη χρήση του νέου τρόπου επικοινωνίας με τη ψηφιακή τεχνολογία που αποτυπώνει μια νέα πολιτική δυναμική και μια νέα πολιτική ατομικότητα.

Ενώ λοιπόν η κοινωνία, η οικονομία, η επικοινωνία αλλάζουν με τρομακτικά γρήγορους ρυθμούς, το πολιτικό σύστημα μένει τυπικά αναλλοίωτο, προσκολλημένο στις λογικές των δύο προηγούμενων αιώνων! Υπάρχει αναπόδραστα, είτε γίνεται αποδεκτό είτε δε γίνεται, κρίση του πολιτικού συστήματος. Αυτή η κρίση εκφράζει την εμμονή των δυνάμεων που κατέχουν την εξουσία – των κομμάτων – να συντηρήσουν τα κεκτημένα τους. Τα κόμματα εκφράζουν τη συντήρηση και το πολιτικο-οικονομικό κατεστημένο και παρεμποδίζουν την πολιτική ανάπτυξη της κοινωνίας.

Σε αυτέ τις συνθήκες, με τις οποίες διαλέγεται η κυπριακή κοινωνία, οι δυο ηγέτες συνομιλούν για το πολιτικό σύστημα στα πλαίσια μιας προσπάθειας εξεύρεσης λύσης. Και η παραδοσιακή διαμάχη των ηγετών των δύο επικρατουσών εθνοτικών ομάδων της Κύπρου να μην υπήρχε , το πολιτικό σύστημα θα είχε σοβαρά προβλήματα, απόρροια των εξελίξεων στο πλανητικό περιβάλλον με το οποίο βρίσκεται σε αλληλεπίδραση.

Το θεμελιώδες ερώτημα είναι: ποιο πολιτικό σύστημα μπορεί να εκφράσει σήμερα καλύτερα τα συμφέροντα της συνολικής κοινωνίας στην Κύπρο; Αν κοιτάξεις τις κατακτήσεις των δύο τελευταίων αιώνων και τη γνώση που τις συνοδεύει, τότε θα απαντήσεις «το ενιαίο κράτος ή το ομόσπονδο κράτος με την ενιαία εξουσία». Αυτή είναι η θέση των ελληνοκυπρίων ηγετών. Είναι η θέση που σήμερα αμφισβητείται ποικιλότροπα από τις κοινωνίες, οι οποίες διεκδικούν περισσότερη συμμετοχή στην διαμόρφωση της πολιτικής. Είναι η θέση, απότοκος μιας γνώσης, που είναι εκ των πραγμάτων ξεπερασμένη και δε δίνει καμία προοπτική στα υπαρκτά πολιτικά προβλήματα του παρόντος.

Ακόμα και αν οι δυο ηγέτες συμφωνήσουν σε ενιαίο κράτος με την παραδοσιακή του μορφή, αυτή η λύση θα καταρρεύσει σα χάρτινος πύργος. Γιατί δε θα αντανακλά τις πραγματικές ανάγκες της σημερινής κυπριακής κοινωνίας ως σύνολο.

Και αυτοί που θα υπέγραφαν μια τέτοια λύση, είναι αυτοί που θα πρωταγωνιστήσουν για την κατάρρευση του σχεδίου τους. Γιατί σε διαφορετική περίπτωση , θα εξαφανιστούν από το πολιτικό σκηνικό, μιας και η κοινωνία κινείται σε άλλα επίπεδα.

Ποιο πολιτικό σύστημα μπορεί να εκφράσει σήμερα καλύτερα τα συμφέροντα της συνολικής κοινωνίας στην Κύπρο; Αυτονόητα το ερώτημα δεν υπάρχει για όσους αρνούνται να σκεφτούν γιατί κάποιοι άλλοι σκέφτονται για κείνους. Και το μεγαλύτερο δυστύχημα στο υπαρκτό πολιτικό σύστημα είναι , όπως είπε και ο Μουσταφά Ακιντζί (Ο Φιλελεύθερος, 13/9/2009 ), οι δυο ηγέτες: «Στο τραπέζι έχουμε δυο νέους ηγέτες , αλλά με παλιές ιδέες».