Η εξέγερση των νέων στην Ελλάδα: Μια απόπειρα κατανόησης των εξελίξεων

Η εξέγερση των νέων και η πολιτική της διάσταση ή η κατανόησή της ως κοινωνικού φαινομένου ενέχει δυσκολίες, ιδιαίτερα όταν παρακολουθείς τις εξελίξεις από την Κύπρο. Αφενός γιατί είναι πρωτόφαντο φαινόμενο στο οποίο συμπυκνώνεται ένα παρελθον αλλά και ένα παρόν και αφετέρου γιατί οι νέοι δεν έχουν διατυπώσει με σαφήνεια νέα πολιτικά αιτήματα. Επί του παρόντος οι νέοι στην Ελλάδα συνεχίζουν τη δράση τους ενάντια στους μηχανισμούς καταστολής, ενάντια στην πολιτική του κράτους για ένα σωρό προβλήματα.
Την ίδια στιγμή οι παραδοσιακοί διαμεσολαβητικοί μηχανισμοί, δηλαδή τα κόμματα, προσπαθούν να «αξιοποιήσουν» τις κινητοποιήσεις των νέων για το δικό του συμφέρον. Άλλοι προσπαθούν να τις ενοχοποιήσουν για να παραμείνουν στην εξουσία ( ΝΔ ), άλλοι να τις χρησιμοποιήσουν ως μοχλό πίεσης για να ανέβουν οι ίδιοι στην εξουσία (ΠΑΣΟΚ ),άλλοι τις αντιμετωπίζουν κριτικά για να διατηρήσουν το παραδοσιακό τους ρόλο στη βάση των δογμάτων τους (ΚΚΕ ), άλλοι στοχεύουν στην ενίσχυση της δικής τους εκλογικής δύναμης εκφράζοντας μια συμπάθεια προς τις νεανικές διαμαρτυρίες (ΣΥΝ) και άλλοι τις καταράζονται βλέποντας τον κίνδυνο να περιθωριοποιηθούν (ΛΑΟΣ).
Αν τα παραπάνω έχουν κάποια λογική βάση και δεδομένων των όσων δημοσιοποιούνται, τότε αβίαστα έχουμε μια σειρά από συμπεράσματα:

Ο ρόλος των κομμάτων
Η εξέγερση των νέων δεν είναι ελεγχόμενη από τα κόμματα, αλλά περισσότερο στρέφεται εναντίον τους ως μηχανισμών στήριξης του υφιστάμενου πολιτικού και οικονομικού συστήματος. Όπωσδήποτε δε λαμβάνει χώρα υπό την καθοδήγησή τους, αλλά γίνεται ερήμην τους.
Την ίδια στιγμή ο ρόλος των κομμάτων ως διαμεσολαβητών ανάμεσα στο κράτος και την κοινωνία ακυρώνεται στην πράξη. Η έννοια της διαμεσολάβησης υποχωρεί και επιτείνει την κρίση των κομμάτων και ως διαμεσολαβητών και ως φορέων εξουσίας.
Παράλληλα τα κόμματα βασικά συνεργάζονται, ανεξάρτητα από τις λεγόμενες ιδεολογικές διαφορές, στη συντήρηση του ρόλου της , δηλαδή της συντήρησης της υφιστάμενης εξουσίας τους. Εξαίρεση ίσως αποτελεί ο Συνασπισμός. Αναδεικνύεται έτσι ο συντηρητικός και ο αντιδραστικός ρόλος τους.

Η πολιτική
Η έννοια της πολιτικής, που εξελικτικά ταυτίστηκε αρχικά με τις δράσεις του κράτους και στη συνέχεια με τις δράσεις των κομμάτων και των διαφόρων οργανώσεων που «εκπροσωπούν» την κοινωνία, φαίνεται πως μετατοπίζεται προς την κατεύθυνση της κοινωνίας . Δηλαδή παρατηρούμε ότι στο επίκεντρο των πολιτικών εξελίξεων βρίσκονται οι νέοι που δρουν στους δρόμους και τις πλατείες. Αυτό προδιαγράφει την απαίτηση της κοινωνίας για αμεσότερη εμπλοκή στην πολιτική διαδικασία.
Η άποψη αυτή ενισχύεται και από το αίτημα των νέων για την παραίτηση του κ. Καραμανλή. Πίσω από αυτό το αίτημα ή σύνθημα βρίσκεται μια πολιτική πραγματικότητα, δηλαδή η απαίτηση για έλεγχο των αρχών και η απόδοση ευθυνών από την ίδια την κοινωνία και όχι η ανάληψη της πολιτικής ευθύνης από τον ίδιο τον φορέα εξουσίας λόγω ευθυξίας!!!

Ο ρόλος των ΜΜΕ
Τα παραδοσιακά ΜΜΕ ουσιαστικά ταυτίστηκαν με τα κόμματα προσπαθώντας να διατηρήσουν το δικό τους μερίδιο εξουσίας. Όντας ένας από τους συντελεστές της πολιτικής είναι φυσικό ότι θα επικεντρωθούν, όπως και τα κόμματα και οι διάφορες οργανώσεις, να συντηρήσουν το υφιστάμενο πλαίσιο ως συνιδιοκτήτες του πολιτικού συστήματος αλλά και της κοινωνίας. Γι αυτό και οι ιδιοκτήτες των ΜΜΕ δεν έχουν άλλη επιλογή παρά να ταυτιστούν με τη συντήρηση και την αντίδραση για να διαιωνίσουν τον ανομιμοποίητο πολιτικό τους ρόλο.

Το νεό επικοινωνιακό υπόβαθρο
Καταλυτικό ρόλο στην επικοινωνία των νέων και το συντονισμό της δράσης τους είχαν οι νέες τεχνολογίες της επικοινωνίας, δηλαδή τα κινητά τηλέφωνα και το διαδίκτυο. Αυτά τα επικοινωνιακά μέσα ουσιαστικά καθιστούν δυνατή την αδιαμεσολάβητη πολιτική λειτουργία των νέων και θέτουν στο περιθώριο την ανάγκη για μεσολαβητές (κόμματα, παραδοσιακά ΜΜΕ, διάφορες οργανώσεις). Τα νέα επικοινωνιακά μέσα προδιαγράφουν μια νέα προσέγγιση της πολιτικής και της σύνδεσης του ατόμου με το κοινωνικό σύνολο στη βάση νέων συλλογικοτήτων.

Εργασία
Μέσα από τις κινητοποιήσεις των νέων φαίνεται ότι έχει ξεπεραστεί ανάμεσα στους νέους η αντίθεση της κοινωνίας των οικονομικών μεταναστών με την κοινωνία της εργασίας των πολιτών. Τουλάχιστον στο παρόν στάδιο φαίνεται ότι εκκινούν από διαφορετικές αφετηρίες, αλλά συγκλίνουν στους ίδιους στόχους σε σχέση με την κρατική εξουσία και τους φορείς της.
Και ο μεν οικονομικός μετανάστης φαίνεται ότι διεκδικεί την ενσωμάτωσή του στην πολιτεία για να βελτίωσει τη θέση του αντιδρώντας στην πραγματικότητα της υπερεκμεταλλεύσης που βιώνει.
Από την άλλη ο πολίτης διαπιστώνει ότι, με την υπερπροσφορά εργασίας και την τάση της εργοδοσίας για απαλλαγή από τις ποικίλες υποχρεώσεις της προς τον εργαζόμενο, επιτείνεται η ανασφάλεια και η αβεβαιότητα για το μέλλον και επιδεινώνεται η οικονομική του θέση. Έτσι επιζητεί από το κράτος ένα καλύτερο αύριο.
Η ταξική σύγκρουση φαίνεται να υποχωρεί με την έννοια ότι δεν τροφοδοτείται από την αντιπαλότητα των κοινωνικών εταίρων στη διαδικασία της παραγωγής του προϊόντος για ποικίλους λόγους. Η αδυναμία του πολίτη να προασπίσει το συμφέρον του μέσα από την ταξική αντιπαλότητα, τον σπρώχνει να στραφεί αλλού, προς την πολιτική. Αυτή η προοπτική θα επιφέρει πρωτοφανέρωτες αλλαγές γιατί ουσιαστικά υποσκάπτει συνθέμελα τη λογική της εργασίας και της αναδιανομής του οικονομικού προϊόντος, όπως αυτή είχε οριστεί στα νεότερα χρόνια. Η πολιτική προσέγγιση της αναδιανομής στην πράξη προτάσσει μια νέα λογική, όπου ο πολίτης διεκδικεί τη βελτίωση της οικονομικής του θέσης ανεξάρτητα από τη συμμετοχή του στην παραγωγική διαδικασία!!!

Κράτος
Η φορείς της κρατικής εξουσίας ταυτίζονται πια με τη διαφθορά ή πιο σωστά η διαφθορά θεωρείται συμφυές στοιχείο του κράτους. Η αντίληψη αυτή ως συνείδηση της κοινωνίας θα έχει σημαντικές πολιτικές προεκτάσεις τόσο για την υποβάθμιση στη συνείδηση του πολίτη της έννοιας της πολιτικής, όπως είχε γίνει κατανοητή μέχρι τώρα, στην ενίσχυση της κρίσης της κομματικής εξουσίας όσο και σε ένα νέο διεκδικητικό ρόλο για έλεγχο των πολιτικών από την κοινωνία
Παράλληλα το κράτος με απομειωμένη την εξουσία του λόγω της εκχώρησης /οικειοποίησής της από υπερκρατικά κέντρα ή αποδέσμευσης σημαντικών τομέων της κρατικής εξουσίας ,όπως η οικονομία και η επικοινωνία και κάποιες υπηρεσίες ή λόγω της αυθαίρετης οικειοποίησης της από τα κόμματα σε ένα εξωθεσμικό πλαίσιο παρασκηνίου και συναλλαγής, φαίνεται ανίκανο για οποιαδήποτε δράση, παρουσιάζεται ανάπηρο.
Η μη οριοθέτησή της δύναμης στη βάση του νόμου, η λογική της ταύτισης της πολιτικής με τους συσχετισμούς δύναμης καη σύνθεση των συμφερόντων διαλύει κάθε έννοια συνοχής της κοινωνίας και την μετατρέπει σε μια ζούγκλα, όπου επικρατεί το δίκαιο του ισχυρότερου. Η λογική της δύναμης και της ανομίας που επέβαλε το πολιτικοοικονομικό κατεστημένο φαίνεται ότι την οικειοποιείται και η κοινωνία. Σε αυτά τα πλαίσια η κύρια αντιπαράθεση μάλλον θα είναι ανάμεσα στην κοινωνία και την κρατική εξουσία στη βάση νέων πολιτικών και οικονομικών αιτημάτων.

Κοινωνία της κρατικής επιτήρησης και καταστολής
Η επιλογή των φορέων της κρατικής εξουσίας τις τελευταίες δύο δεκαετίες να ενισχύσουν τους μηχανισμούς καταστολής και παρακολούθησης των πολιτών σε βάρος των ατομικών τους ελευθεριών , ήταν στη βάση της αντιδραστική. Οι φορείς της εξουσίας μπροστά στην αγωνία τους για τις νέες συνθήκες που δημιουργήθηκαν στον κόσμο μετά το 1990 και με πρόσχημα την αντιμετώπιση της τρομοκρατίας ή άλλων κινδύνων, ενίσχυσαν την αστυνομία και τους μηχανισμούς επιτήρησης με καταιγισμό αποφάσεων, αδιαφορώντας πλήρως αν επηρεάζονταν αρνητικά τα δικαιώματα των πολιτών. Αυτή η προσέγγιση ήταν φυσικό να αποξενώσει περαιτέρω τον πολίτη από το κράτος και τους φορείς εξουσίας. Το γεγονός ότι οι νέοι εκλαμβάνουν το κράτος ως εχθρό ή αντίπαλο είναι απόλυτα κατανοητό. Η δολοφονία του Αλέξη ουσιαστικά έδωσε το έναυσμα για τη μαζική αντίδραση εναντίον ενός κράτους εχθρικού και δολοφόνου των νέων. Από την άλλη οι φορείς της κρατικής εξουσίας όντας αποξενωμένοι από την κοινωνία, δεν έχουν και πολλές επιλ0γές, δηλαδή έχουν μόνο μία: ενίσχυση της καταστολής και της βίας και της επιτήρησης!!! Σε αυτά τα πλαίσια το αντι-εξουσιαστικό κίνημα θα ενισχυθεί.

Διεθνής αντίκτυπος
Ο ανίκτυπος της εξέγερσης των νέων στην Ελλάδα ήταν σημαντικός και σε επίπεδο θεωρητικών προσεγγίσεων και σε επίπεδο ανάληψης δράσης. Αν αναλογιστούμε ότι στην Ευρώπη οι νέοι βιώνουν το ίδιο ή πανομοιότυπο πολιτικό και οικονομικό σύστημα και τα ίδια αδιέξοδα, τότε ο συντονισμός και η παράλληλη δράση θα γίνονται πυκνότερα. Είναι λογικό ότι το συντονισμό των εξουσιών σε διακρατικό επίπεδο, θα ακολουθήσει και ο συντονισμός κοινωνιών στη βάση κοινών προβλημάτων και αδιεξόδων.

Συμπέρασμα
Η εξέγερση των νέων στην Ελλάδα έχει τεράστια πολιτική σημασία και σηματοδοτεί την πορεία προς το μέλλον με εντελώς καινούριους όρους, όρους που με τίποτε δε θα αποδεχθούν οι σημερινοί συντελεστές της πολιτικής, δηλαδή τα κόμματα, τα ΜΜΕ και οι ιδιοκτήτες του οικονομικού συστήματος. Οι συντηρητικές δυνάμεις μπορούν να επιβραδύνουν τις αναπόφευκτες εξελίξεις. Όμως ήδη έχει κάνει την εμφάνισή της μια νέα ατομικότητα που βρίσκεται σε διαδικασία δημιουργίας νέων συλλογικοτήτων. Αυτοί οι νέοι είναι το μέλλον.